Yıl: 2023  Cilt: 58  Sayı: 1  Sayfa: 631-642

doi: 10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.23.03.2089

SAHRA-ALTI AFRİKA ÜLKELERİNDE TÜBERKÜLOZ ÖLÜMLERİNE NEDEN OLAN RİSK FAKTÖRLERİ: PANEL VERİ ANALİZİ

METİN DİNÇER, BERNA AKINCI ÖZYÜREK, Nezir KÖSE

Tüberküloz, 2019 yılına kadar tek bulaşıcı ajana bağlı ölümler arasında ilk sırada ye almıştır.  2021 yılında tüberküloza bağlı ölümlerin %50'si Afrika ülkelerinde meydana gelmiştir. Alkol kullanımı, sigara kullanımı ve yüksek açlık plazma glukozu tüberküloz ilişkili  ölümler için risk faktörleridir. Bu çalışmada, Sahra Altı Afrika ülkelerinde risk faktörlerinin tüberküloza bağlı ölümler üzerindeki etkisi incelenmiştir. Çalışma panel veri analizi ile yapılmıştır. Bağımlı değişken olarak tüberküloz nedeniyle ölüm sayısı kullanılırken, bağımsız değişkenler olarak tüberküloz ölümleri için risk faktörleri kullanılmıştır. Uzun dönemde, alkol kullanan, sigara içen ve açlık plazma glukozu yüksek olan kişi sayısı %1 arttığında, tüberkülozdan ölen kişi sayısı sırasıyla %0,02, %0,22 ve %0,66 artmaktadır. Kısa dönemde, sigara içen ve açlık plazma glukozu yüksek olan kişi sayısı %1 arttığında, tüberkülozdan ölen kişi sayısı sırasıyla %0,41 ve %0,50 artmaktadır. Bu çalışmada, tüberküloza bağlı ölümler ile risk faktörleri olarak alkol kullanımı, sigara kullanımı ve yüksek açlık plazma glukozu arasındaki ilişki istatistiksel olarak gösterilmiştir. Risk faktörleri ne kadar kontrol altına alınabilirse, Sahra Altı Afrika ülkelerinde tüberkülozdan ölümler o kadar azalacaktır.

Anahtar Kelimeler (Keywords): Risk faktörleri, alkol kullanımı, tütün kullanımı, yüksek açlık plazma glukozu, panel veri

RISK FACTORS FOR TUBERCULOSS MORTALITY IN SUB-SAHARAN AFRICAN COUNTRIES: A PANEL DATA ANALYSIS

Until 2019, tuberculosis ranked first among deaths due to a single infectious agent.  In 2021, 50% of deaths due to tuberculosis occurred in African countries. Alcohol use, smoking, and high fasting plasma glucose are risk factors for tuberculosis-related deaths. This study examined the impact of risk factors on tuberculosis-related mortality in sub-Saharan African countries. Panel data analysis was conducted in the study. The number of deaths due to tuberculosis was used as the dependent variable, while risk factors for tuberculosis deaths were used as independent variables. In the long term, when the number of people drinking alcohol, smoking, and having high fasting plasma glucose rises by 1%, the number of people dying from tuberculosis increases by 0.02%, 0.22%, and 0.66%, respectively. In the short term, when the number of people smoking and high fasting plasma glucose increases rises by 1%, the number of people dying from tuberculosis increases by 0.41% and 0.50% respectively.  In this study, the relationship between tuberculosis-related deaths and alcohol use, smoking, and high fasting plasma glucose as risk factors is shown statistically. The more risk factors can be controlled, the less death from tuberculosis will occur in Sub-Saharan African countries.

Anahtar Kelimeler (Keywords): Risk factors, alcohol use, tobacco use, high fasting plasma glucose, panel data