Yıl: 2023  Cilt: 58  Sayı: 4  Sayfa: 3367-3386

doi: 10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.23.11.2271

COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ TABANLI ANALİTİK HİYERARŞİ SÜRECİ (AHS) İLE ESKİPAZAR İLÇESİNDE AYÇİÇEĞİ (YAĞLIK) YETİŞTİRİCİLİĞİNE UYGUN ALANLARIN BELİRLENMESİ

EMİNE KOÇAK, BÜŞRA ULUTÜRK, FATİH AYDIN

Türkiye’de en fazla ekim alanına ve üretim miktarına sahip yağlı tohum bitkisi ayçiçeğidir. Ancak, bu üretim tüketimi karşılayacak düzeyde değildir. Ülkede yağlık ayçiçeğine olan gereksinimin ülke içi kaynaklarla giderilmesi, bitkisel yağ ihtiyacının karşılanması, ayçiçeği üretiminde sürdürülebilirliğin sağlanması hedeflenmekte ve bu kapsamda teşvik politikaları uygulanmaktadır. Ayçiçeği üretimi teşvik politikaları kapsamına alınan alanlardan biri de Karabük ili Eskipazar ilçesidir. İlçe, ayçiçeği (yağlık) bitkisinin ekolojik istekleri açısından uygun koşullara ve ayçiçeği ekiminden yüksek verim alınabilecek potansiyeli olan tarım arazilerine sahiptir. Çalışma, Eskipazar ilçesinde tarım dışı kalan sahaları tarımsal üretime kazandırmak ve Eskipazar ilçesinde ayçiçeği (yağlık) yetiştiriciliğine uygun alanları belirlemek amacıyla yapılmıştır. Çalışmada Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ile entegre edilerek Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV) tekniklerinden biri olan Analitik Hiyerarşi Süreci (AHS) yöntemi kullanılmıştır. Analiz için belirlenen alt kriterlerin ağırlıkları hesaplanmış ve bu kriterler birleştirilerek uygunluk haritası oluşturulmuştur. Analizde ilçenin ayçiçeği yetiştiriciliği için uygunluk değerleri “Çok Uygun”, “Orta Uygun”, “Uygun” ve “Az Uygun” olarak sınıflandırılmıştır. İlçede ayçiçeği ekimi yapılan alanlar ile tarımsal uygunluk haritası karşılaştırıldığında, bu alanların harita üzerinde “Çok Uygun” ve “Orta Uygun” şeklinde sınıflandırılan alanlarla örtüştüğü görülmektedir. Bunun yanı sıra ilçede ayçiçeği yetiştiriciliği açısından “Çok Uygun” ve “Orta Uygun” sınıflarında olan fakat ayçiçeği ekimi yapılmayan alanlarda tespit edilmiştir. Bu sahaların ayçiçeği ekimi için değerlendirilmesi, ilçede ayçiçeği üretimini arttırarak ülke genelinde yağlık ayçiçeği ve bitkisel yağ açığının azalmasına katkı sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler (Keywords): Eskipazar, Analitik Hiyerarşi Süreci, Ayçiçeği, Tarım, Tarımsal Uygunluk

DETERMİNATİON OF SUİTABLE FİELDS FOR SUNFLOWER (OİL) CULTİVATİON İN ESKİPAZAR DİSTRİCT WİTH GEOGRAPHİCAL INFORMATİON SYSTEMS BASED ANALYTİCAL HİERARCHY PROCESS (AHS)

The oilseed plant with the largest cultivation area and production amount in Turkey is sunflower. However, this production is not at a level to meet consumption. It is aimed to meet the need for oil sunflower in the country with domestic resources, to meet the need for vegetable oil, and to ensure sustainability in sunflower production, and incentive policies are implemented in this context. One of the areas covered by sunflower production incentive policies is Eskipazar district of Karabük province. The district has suitable conditions in terms of the ecological demands of the sunflower (oil) plant and agricultural lands with the potential to obtain high yields from sunflower cultivation. The study was carried out in order to bring the non-agricultural areas into agricultural production in Eskipazar district and to determine the areas suitable for sunflower (oil) cultivation in Eskipazar district. In the study, the Analytical Hierarchy Process (AHP) method, one of the Multi-Criteria Decision Making (MCDM) techniques, was used by integrating with Geographic Information Systems (GIS). The weights of the sub-criteria determined for the analysis were calculated and a suitability map was created by combining these criteria. In the analysis, the district's suitability values ​​for sunflower cultivation were classified as "Very Suitable", "Medium Suitable", "Suitable" and "Less Suitable". When the areas where sunflower cultivation is done in the district are compared with the agricultural suitability map, it is seen that these areas overlap with the areas classified as "Very Suitable" and "Medium Suitable" on the map. In addition, areas in the district that are in the "Very Suitable" and "Medium Suitable" classes for sunflower cultivation but where sunflower cultivation is not practiced have been identified. Utilizing these fields for sunflower cultivation will increase sunflower production in the district and contribute to reducing the oil sunflower and vegetable oil deficit throughout the country.

Anahtar Kelimeler (Keywords): Eskipazar, Analytical Hierarchy Process, Sunflower, Agriculture, Agricultural Suitability