Yıl: 2024  Cilt: 59  Sayı: 1  Sayfa: 169-191

doi: 10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.24.02.2263

TÜRKİYE’NİN BRICS PROFİLİNE UYGUNLUĞUNUN ÇEVRESEL PERFORMANS, SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA HEDEFLERİ VE GELİR DÜZEYİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

UĞUR ARCAGÖK, NECİP DÜNDAR

Küresel sürdürülebilir kalkınma amaçlarına ulaşma konusundaki ülkelerin güncel durumunu değerlendiren Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri Endeksi (SKHE) ve ülkelerin çevresel sürdürülebilirlik performansını bir bütün olarak ölçen Çevresel Performans Endeksi (ÇPE), ülkelerin kalkınmışlık düzeyi hakkında bir fikir vermesi açısından önemli parametreler olarak kabul edilmektedir. SKH, Birleşmiş Milletler tarafından 2030 yılına kadar gerçekleştirilmesi hedeflenen birbirleriyle bağlantılı 17 küresel hedefe dayanırken, ÇPE ise çevre sağlığı ve ekosistem canlılığını kapsayan 11 konu kategorisinde 32 performans göstergesine dayanmaktadır. Bu çalışmanın amacı, BRICS-T ülkelerinin 2020 yılına ait Gayrisafi Milli Hasıla (GSMH), ÇPE ve SKHE skorları arasındaki ilişkiyi ve 155 ülke içerisindeki durumlarını incelemek ve Türkiye’nin bölgesel birlikler bakımından çevresel performans, sürdürülebilir kalkınma hedefleri ve gelir açısından BRICS ülkelerini iyi temsil edebilecek bir ülke olup olmadığını incelemektir. Çalışmada yer alan ülkelerin kümelenmesi için K-Ortalamalar yöntemi uygulanmıştır. Küme sayısına Elbow yöntemiyle karar verilmiştir. Analiz sonuçları incelendiğinde BRICS-T ülkeleri ÇPE genel ortalamasının altında performans gösterirken, SKHE genel ortalamasının üstünde performans göstermişlerdir. Diğer yandan Türkiye’nin ÇPE skorunun BRICS-T ortalamasına en yakın ülke olma özelliği taşıdığı; SKHE performansının ise BRICS-T ortalamasının altında kaldığı bulgusuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler (Keywords): Sürdürülebilir Kalkınma, Çevresel Performans, Kümeleme Analizi, Gayri Safi Milli Hâsıla, BRICS-T

AN EVALUATION OF TURKEY'S FIT TO BRICS PROFILE IN TERMS OF ENVIRONMENTAL PERFORMANCE, SUSTAINABLE DEVELOPMENT GOALS AND INCOME LEVEL

The Sustainable Development Goals Index (SDGI), which assesses the current status of countries in achieving global sustainable development goals, and the Environmental Performance Index (EPI), which measures the environmental sustainability performance of countries as a whole, are considered essential parameters in terms of providing an idea about the level of development of nations. While the SDGs are based on 17 interlinked global goals targeted to be achieved by the United Nations by 2030, the EPI is based on 32 performance indicators in 11 topic categories covering environmental health and ecosystem vitality. This study aims to examine the relationship between Gross National Product (GNP), EPI, and SDGI scores of BRICS-T countries for 2020 and their status among 155 countries and to examine whether Turkey is a country that can represent BRICS countries well in terms of environmental performance, sustainable development goals, and income in terms of regional unions. The K-means method was applied to cluster the countries in the study. The number of clusters was decided by the Elbow method. When the analysis results are analyzed, it is observed that BRICS-T countries perform below the overall average of EPI while they perform above the general standard of SDGI. On the other hand, it is found that Turkey's EPI score is the closest to the BRICS-T average, while its SDGI performance is below the BRICS-T average.

Anahtar Kelimeler (Keywords): Sustainable Development, Environmental Performance, Cluster Analysis, Gross National Product, BRICS-T