Yıl: 2023  Cilt: 58  Sayı: 3  Sayfa: 1818-1839

doi: 10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.23.08.2164

LABORATUVAR DENEYLERİ VE KÜLTÜREL FARKLAR

ABDULLAH DOĞAN, BURAK KAĞAN DEMİRTAŞ

Kültür, bireylerin ekonomik davranışını etkileyen faktörlerden bir tanesidir. Kültürün ekonomik davranışlar üzerindekini etkisinin diğer değişkenlerden ayrıştırılarak ölçümü oldukça zordur. Kontrollü laboratuvar deneyleri diğer değişkenlerin etkisini minimize edebildiği için kültürün ekonomik davranışlar üzerindeki tek başına etkisini incelemek için uygun bir yöntem sunmaktadır. Kontrollü laboratuvar deneylerinin en önemli avantajlarından bir tanesi tekrarlanabilir olmalarıdır. Tekrarlanabilirlik, bir deneysel ekonomi laboratuvarında yürütülen deneyin başka bir laboratuvarda da aynı şekilde ya da bazı değişiklikler yapılarak, farklı katılımcılarla yürütülebilmesidir. Bu çalışma, laboratuvar deneylerinde sıklıkla kullanılan oyunlardan olan ültimatom ve kamusal mal oyunlarına dayanan deneysel çalışmaları kültürel farklılıklar açısından inceleyerek laboratuvar deneyleri kullanılarak kültürün ekonomik kararlar üzerindekini etkisinin ölçülebilirliğini ve deneysel ekonomi yazınındaki çalışmaların bu etkiyi ve bu etkinin kaynağını araştırmada kullanılabilir olup olmadığını tartışmayı amaçlamaktadır. Yaptığımız incelemeler göstermektedir ki sosyal grupları birbirleriyle kıyaslayan çalışmalar aynı deneyin farklı ülkelerde tekrarlandığı çalışmalardan daha tutarlı sonuçlar ortaya koymaktadır. Ültimatom oyununa dayanan çalışmalar kültürel farklılık açısından incelediğinde, topluluklar arası dini inanç temelli farklılıkların, otoriteye duyulan saygının, partizanlığın ve oyunun oynandığı kişilerin etnik kökenleri sebebiyle ayrımcılığın sonuçlar üzerinde etkileri olduğu görülmektedir. Kamusal mal oyununa dayanan deneysel çalışmalara bakıldığında ise katılımcıların içinde yetiştikleri kültüre has sosyal normların, cinsiyetin ve katılımcıların içinde yaşadıkları ekonomik sistemin kararlarında önemli etkileri olduğu görülmektedir.

Anahtar Kelimeler (Keywords): Laboratuvar Deneyleri, Deneysel Ekonomi, Ültimatom Oyunu, Kamusal Mallar Oyunu, Kültür

LABORATORY EXPERIMENTS AND CULTURAL DIFFERENCES

Culture is one of the factors that affect the economic behavior. It is difficult to measure the effect of culture on economic behavior separately from other variables. Since controlled laboratory experiments can minimize the effect of other variables, they provide a convenient method for examining the independent effect of culture on economic behavior. An advantage of controlled laboratory experiments is that they are replicable. An experiment conducted in an experimental economics laboratory can be run in another laboratory with the same design or some modifications and with different participants. This study aims to discuss experimental studies based on ultimatum and public goods games, which are frequently used in laboratory experiments, in terms of cultural differences and to discuss the measurability of the effect of culture on economic decisions by using laboratory experiments and examine whether laboratory experiments are suitable for investigating this effect and its sources. Our examination showed that studies comparing social groups with each other display more consistent results than studies in which the same is repeated in different countries. According to the studies based on the ultimatum game and cultural differences, it is seen that religion-based differences between communities, respect for authority, partisanship, and racial discrimination have effects on the experimental results. The experimental studies based on public goods game show that social norms specific to a culture, gender and the economic system in which the participants grew up have important effects on their decisions.

Anahtar Kelimeler (Keywords): Laboratory Experiments, Experimental Economics, Ultimatum Game, Public Goods Game, Culture