Yıl: 2024  Cilt: 59  Sayı: 2  Sayfa: 920-943

doi: 10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.24.06.2248

DÖVİZ KURUNUN TÜRKİYE DIŞ TİCARETİNE ETKİSİ

ÖMER ÇİFTÇİ, FETULLAH AKIN

Döviz kuru, bir ülkenin para biriminin diğer ülkelerin para birimleri karşısındaki değerini ifade eder. Özellikle dalgalı yapıya sahip ekonomilerde, döviz kuru hareketleri dış ticaretin seyrini etkileyen önemli bir faktördür. Bu nedenle, döviz kuru hareketlerini anlamak ve etkili bir şekilde yönetmek kritik öneme sahiptir. Bu çalışmada, Türkiye’nin 2013-2022 dönemi aylık verileri kullanılarak, reel efektif döviz kuru ile ihracat ve ithalat miktar endeksleri arasındaki ilişki E-Views paket programı kullanılarak araştırılmıştır. Öncelikle, değişkenlerin durağanlıkları Augmented Dickey Fuller (ADF) birim kök testiyle incelenmiş ve daha sonra Johansen eşbütünleşme testiyle değişkenler arasındaki uzun dönem ilişkiler test edilmiştir. Sonrasında, hata düzeltme modeli kullanılarak kısa dönem değişikliklerin uzun dönem dengesi üzerindeki etkisi analiz edilmiştir. Değişkenler arasındaki nedenselliği incelemek için Granger nedensellik testi kullanılmış ve son olarak varyans ayrıştırması yapılmıştır. Analiz sonuçları, reel efektif döviz kuru, ihracat ve ithalat arasında uzun dönemli bir ilişki olduğunu, hata düzeltme mekanizmasının çalıştığını ve kısa-uzun dönem arasındaki dengesizliğin bir sonraki dönemde yaklaşık %30-35 oranında azaldığını göstermektedir. İhracat ile ithalat arasında çift yönlü bir nedensellik ilişkisi olduğu da saptanmıştır. Varyans ayrıştırma analizi sonuçlarına göre, reel efektif döviz kurundaki değişikliklerin ihracat ve ithalat üzerinde zayıf bir etkisi olduğu, ancak ihracat ile ithalat arasında güçlü bir ilişki tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler (Keywords): Döviz Kuru, İthalat, İhracat, VAR Modeli, Eşbütünleşme Analizi, Hata Düzeltme Modeli, Nedensellik Analizi, Varyans Ayrıştırması

THE EFFECT OF THE EXCHANGE RATE ON FOREIGN TRADE IN TURKEY

The exchange rate represents the value of a country’s currency against the currencies of other countries. Especially in economies with a fluctuating structure, exchange rate movements are a crucial factor affecting the course of foreign trade. Therefore, understanding and effectively managing exchange rate movements are of critical importance. This study investigates the relationship between Turkey’s real effective exchange rate and the export and import volume indices using monthly data from 2013 to 2022. The E-Views software package was employed for data analysis.  First, the stationarity of the variables was examined using the Augmented Dickey Fuller (ADF) unit root test, and then the long-term relationships between the variables were tested using the Johansen cointegration test. Afterward, the short-term effects of changes on the long-term equilibrium were analyzed using the error correction model. The Granger causality test was used to examine the causality between the variables, and finally, a variance decomposition analysis was performed. The analysis results show that there is a long-term relationship between the real effective exchange rate, exports, and imports, and the error correction mechanism is working, and the imbalance between short and long-term is reduced by approximately 30-35% in the next period. It was also found that there is a bidirectional causality relationship between exports and imports. According to the variance decomposition analysis, changes in the real effective exchange rate have a weak effect on exports and imports, but there is a strong relationship between exports and imports.

Anahtar Kelimeler (Keywords): Exchange Rate, Import, Export, VAR Model, Cointegration Analysis, Error Correction Model, Causality Analysis, Variance Decomposition